Căn cứ Hiến pháp năm 2013, theo đề nghị của Chánh án Tòa án nhân dân tối cao, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao và Chủ nhiệm Văn phòng Chủ tịch nước, ngày 12-8, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã ký Quyết định ân giảm án tử hình xuống tù chung thân cho 21 bị án, trong đó có 2 bị án là người nước ngoài.
Trao quyết định đặc xá cho các phạm nhân tại một trại giam ở Hà Nội – Ảnh: Minh Chiến
Liên quan đến công tác đặc xá, vào đầu tháng 7, Văn phòng Chủ tịch nước đã họp báo công bố quyết định đặc xá của Chủ tịch nước năm 2022. Theo quyết định của Chủ tịch nước, thời gian đã chấp hành án phạt tù để xét đặc xá tính đến ngày 31-8-2022. Các đối tượng đặc xá bao gồm người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn, người bị kết án tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn, người đang được tạm đình chỉ chấp hành án phạt tù.
Để được đặc xá, người đang chấp hành án phải đáp ứng được các điều kiện. Tiêu chí đầu tiên được xét đến là ý thức cải tạo tốt, được xếp loại từ khá trở lên; chấp hành án tù ít nhất 1/2 thời gian phạt hoặc 15 năm tù… Nếu những người này được giảm thời gian chấp hành án phạt tù thì thời gian đó không được tính là đã chấp hành.
Một điều kiện khác là phạm nhân phải chấp hành xong hình phạt bổ sung là tiền, đã nộp án phí. Phạm nhân thi hành được một phần nghĩa vụ trả lại tài sản, bồi thường thiệt hại, nghĩa vụ dân sự khác và lâm vào hoàn cảnh kinh tế đặc biệt nên không thể thi hành tiếp phần còn lại cũng được xem xét. Riêng tội phạm tham nhũng cần thực hiện xong hết các nghĩa vụ này.
Người lập công, mắc bệnh hiểm nghèo, đau ốm thường xuyên, khuyết tật, từ đủ 70 tuổi trở lên, là lao động duy nhất trong gia đình có hoàn cảnh khó khăn, nữ phạm nhân có thai hoặc có con dưới 3 tuổi đang ở cùng… sẽ được xem xét đặc xá khi chấp hành ít nhất 1/3 hoặc 2/5 thời gian án tù hay 13 năm với tù nhân chung thân được giảm xuống án tù có thời hạn.
Bên cạnh đó, có một số trường hợp thuộc diện không được đặc xá dịp Quốc khánh năm nay. Cụ thể, đó là những người bị kết án phạt tù về tội phản bội Tổ quốc; tội hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân; tội gián điệp; tội xâm phạm an ninh lãnh thổ; tội bạo loạn; tội khủng bố nhằm chống chính quyền nhân dân; tội phá hoại cơ sở vật chất – kỹ thuật của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; tội làm, tàng trữ, phát tán hoặc tuyên truyền thông tin, tài liệu, vật phẩm nhằm chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam; tội phá rối an ninh; tội chống phá cơ sở giam giữ; tội khủng bố hoặc một trong các tội quy định tại Chương các tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh của Bộ luật Hình sự.
Ngoài ra, những người phạm tội giết người có tổ chức, hoặc có tính chất côn đồ hoặc thực hiện tội phạm một cách man rợ, cố ý gây thương tích có tổ chức hoặc có tính chất côn đồ hoặc phạm tội nhiều lần đối với một người hoặc một lần đối với nhiều người hoặc dùng a-xít nguy hiểm hoặc hóa chất nguy hiểm; hiếp dâm có tính chất loạn luân; hiếp dâm trẻ em (theo Bộ luật Hình sự năm 1999) hoặc hiếp dâm người dưới 16 tuổi… cũng thuộc trường hợp không được đặc xá.