Đầu năm nay, Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) đã công bố rằng thế giới đã đạt đến một bước ngoặt mới, với hơn một nửa các khoản đầu tư năng lượng toàn cầu đổ vào các công nghệ sạch và tái tạo. Nhưng tia hy vọng tốt lành đó trong một năm u ám nếu không muốn nói là tồi tệ đối với khí hậu dường như đã phần lớn bỏ qua Châu Phi. Lục địa này chỉ nhận được 2% tổng số đầu tư năng lượng xanh toàn cầu vào năm 2023, mặc dù Châu Phi là quê hương của một phần năm nhân loại. Điều đó phải thay đổi, không chỉ vì nhu cầu của dân số đang tăng trưởng nhanh nhất thế giới – đến năm 2100 dân số Nigeria dự kiến sẽ vượt qua Trung Quốc – mà còn để giúp hành tinh đạt được các mục tiêu giảm phát thải carbon nhằm giới hạn sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5°C.
Tuần này, Kenya đã tổ chức Hội nghị Khí hậu Châu Phi lần đầu tiên trong lịch sử, tập hợp các chính phủ, khu vực tư nhân, các chuyên gia kỹ thuật, các nhà hoạch định chính sách và xã hội dân sự để đảm bảo rằng đầu tư năng lượng xanh là ưu tiên hàng đầu khi nói đến nguồn năng lượng cho tương lai. “Hành động khẩn cấp là cần thiết để tăng đáng kể đầu tư năng lượng sạch ở Châu Phi, nơi vẫn còn thiếu hụt bất chấp những cơ hội vô cùng lớn,” Tổng thống William Ruto của Kenya phát biểu vào đêm trước thềm hội nghị.
Gần một nửa dân số Châu Phi không có quyền tiếp cận điện. Tuy nhiên, sự thiếu hụt cơ sở hạ tầng nhiên liệu hóa thạch truyền thống có thể là một lợi thế, cho phép lục địa này bứt phá vào các công nghệ xanh hơn mà không bị kìm hãm bởi công nghệ cũ, giống như cách nó đã làm với điện thoại di động. Nhưng nếu các quốc gia đang phát triển ở Châu Phi không thể tiếp cận đầu tư cần thiết để phát triển năng lượng xanh nhanh chóng, họ sẽ lấy bất cứ thứ gì khác mà họ có thể có được. Và các công ty nhiên liệu hóa thạch chỉ quá vui lòng bước vào, đặt nền móng cho sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch liên tục trong nhiều thập kỷ tới.
Vào năm 2022, các khoản đầu tư đa quốc gia vào khai thác nhiên liệu hóa thạch ở Châu Phi đã vượt quá 5,1 tỷ USD, chuẩn bị cho các khoản đầu tư lớn hơn vào việc khai thác khí đốt, dầu mỏ và than đá trong tương lai. Đầu tư vào các dự án năng lượng xanh hoàn chỉnh chỉ gấp đôi con số đó. Bài hát thu hút về một động lực kinh tế từ nhiên liệu hóa thạch, cộng với tiềm năng tạo ra nguồn điện nhanh chóng cho một dân số đòi hỏi năng lượng, sẽ rất khó cho nhiều nhà lãnh đạo bỏ qua. “Châu Phi đang ở ngưỡng cửa của sự phát triển kinh tế mạnh mẽ. Liệu sự phát triển này có được thúc đẩy bởi năng lượng tái tạo sạch hay nhiên liệu hóa thạch bẩn sẽ quyết định rất nhiều việc liệu thế giới có đạt được mục tiêu của Hiệp định Paris về giới hạn sự nóng lên toàn cầu ở mức 1,5°C hay không,” Mohamed Adow, giám đốc viện tư tưởng về năng lượng và khí hậu Power Shift Africa nói.
Có nhiều rào cản đối với đầu tư năng lượng sạch trong khu vực, từ chi phí vay cao đối với các nước đã gánh nặng nợ nần, đến nhận thức rằng các khoản đầu tư Châu Phi đặc biệt rủi ro. Không giống các nhà máy điện truyền thống chạy bằng nhiên liệu hóa thạch dựa vào các lưới điện phân phối khổng lồ, các dự án tái tạo thường nhỏ hơn, địa phương hóa hơn và phục vụ người tiêu dùng có khả năng chi trả hạn chế. Điều này khiến chúng linh hoạt, phản ứng nhanh và nhanh chóng xây dựng hơn, nhưng cũng có nghĩa là nhiều dự án cần quản lý và giám sát hơn, điều này có thể làm tăng chi phí. Theo một báo cáo mới của IEA, Tài trợ Năng lượng Sạch ở Châu Phi, phát hành vào ngày 6 tháng 9, chi phí vốn cho các dự án năng lượng sạch quy mô tiện ích trên lục địa này cao hơn ít nhất hai đến ba lần so với các nền kinh tế tiên tiến. “Lục địa Châu Phi có tiềm năng năng lượng sạch rất lớn, bao gồm một lượng lớn các nguồn tái tạo chất lượng cao. Nhưng bối cảnh khó khăn để tài trợ có nghĩa là nhiều dự án mang tính chuyển đổi không thể khởi động,” Giám đốc điều hành IEA Fatih Birol nói khi chủ trì buổi ra mắt báo cáo.
IEA ước tính Châu Phi cần khoảng 25 tỷ USD đầu tư năng lượng mỗi năm đến năm 2030 để cung cấp điện cho hầu hết dân số. Mặc dù con số đó gấp đôi chi tiêu hàng năm hiện tại, nó vẫn chỉ chiếm 1% tổng đầu tư năng lượng toàn cầu hàng năm. Hai mươi lăm tỷ đô la sẽ bằng chi phí xây dựng một nhà máy khí hóa lỏng lớn mỗi năm, IEA lưu ý. Hoặc nó có thể tài trợ cho 45.000 lưới điện mặt trời vi mô, theo tính toán của Ngân hàng Thế giới, đủ để cung cấp điện xanh cho hơn 100 triệu người. Về mặt năng lượng được tạo ra cho mỗi đô la đầu tư, đầu tư vào năng lượng tái tạo có nhiều ý nghĩa hơn. Bây giờ đến lượt các tổ chức tài chính nhìn thấy ánh sáng và bắt đầu tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các khoản đầu tư đó.
Một phiên bản của câu chuy