Đề xuất giảm 50% hưởng BHXH một lần: Phải cân nhắc những rủi ro

Nhằm hạn chế người lao động rút bảo hiểm một lần đang có xu hướng tăng, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội vừa có đề xuất người lao động được hưởng tối đa 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất khi hưởng BHXH một lần. Đề xuất đang thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận và nhận về những ý kiến nhiều chiều trong mục tiêu vì quyền lợi cho số đông, bảo đảm an sinh xã hội bền vững.

Khuyến khích bảo lưu thời gian đóng

Trong giai đoạn 2016 – 2021, cả nước có 4.058.317 người lao động đề nghị và được giải quyết hưởng BHXH một lần, bình quân mỗi năm có 700.000 người hưởng BHXH một lần và số lượng năm sau luôn cao hơn năm trước, với tốc độ tăng trung bình mỗi năm khoảng 11,6%. Giai đoạn này, tổng số người tham gia BHXH mới là 4.256.295 người, trong đó số người hưởng BHXH một lần là 4.058.317 người, tương đương với tỷ lệ 1,048 người tham gia mới thì có 1 người rời khỏi hệ thống.

Báo cáo tổng kết việc triển khai thực hiện Nghị quyết số 93/2015/QH13 về việc thực hiện chính sách hưởng bảo hiểm xã hội một lần đối với người lao động, Bỗ LĐ-TB-XH cho biết trong số 4.058.317 người lao động được giải quyết hưởng bảo hiểm xã hội (BHXH) một lần trong giai đoạn 2016 – 2021, có tới 77,5% là lao động trẻ, từ trên 20 tuổi đến đủ 40 tuổi. Số người hưởng BHXH một lần khi đến tuổi về hưu nhưng chưa đủ số năm đóng BHXH tối thiểu chiếm rất ít chỉ 0,79%.

Theo Bộ LĐ-TB-XH, việc này ảnh hưởng rất lớn đến nỗ lực phát triển số người tham gia, mở rộng diện bao phủ và mục tiêu tiên tiến tới BHXH toàn dân của Đảng và Nhà nước.

Vì vậy, để hướng khuyến khích người lao động bảo lưu thời gian đóng để hưởng lương hưu, thay vì nhận BHXH một lần, tại dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), Bộ LĐTB&XH đã đưa ra hai phương án đề xuất. Phương án 1 (giữ nguyên quy định hiện hành của Luật BHXH và Nghị quyết 93/2015/QH13): Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm.

Phương án 2: Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động hưởng chế độ BHXH khi đủ tuổi nghỉ hưu.

Bộ LĐ-TB-XH cho rằng, phương án 1, thiệt hại về lâu dài khi người lao động nghỉ hưởng BHXH một lần khó có thể tích lũy được thời gian đóng BHXH để hưởng lương hưu hoặc không đủ để hưởng với tỷ lệ hưởng cao. Do không có sửa đổi về chính sách cho nên không thể hạn chế tình trạng người lao động hưởng BHXH một lần, ảnh hưởng đến việc đảm bảo an sinh xã hội cho người lao động này đến khi nghỉ hưu.

Đối với phương án 2, Quỹ BHXH giảm được số tiền chi trả ban đầu khi người lao động hưởng BHXH một lần. Người lao động giảm số tiền nhận được khi giải quyết hưởng BHXH một lần nhưng bù lại ½ thời gian đã đóng được bảo lưu lại để tính hưởng chế độ BHXH khi nghỉ hưu.

Cần có chính sách vay vốn tín dụng

Việc sửa đổi quy định hưởng BHXH một lần là cần thiết, nhằm hướng đến sự cân bằng lợi ích Nhà nước và người dân. Từ quan điểm này, ông Bùi Sỹ Lợi – nguyên Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội đồng tình với phương án 2, người lao động được rút 50% BHXH số tiền đã đóng để giải quyết khó khăn trước mắt nhưng vẫn đảm bảo an sinh khi về hưu. Nhưng, phương án này có hạn chế là rút 50% số tiền người lao động đã đóng thì không đủ để trang trải khó khăn. Tuy nhiên, về mặt bản chất, BHXH nhằm đảm bảo an sinh xã hội cho người lao động khi hết tuổi lao động và có đóng góp vào quỹ hưu trí để khi về hưu có lương hưu đảm bảo cuộc sống.

Nguyên Thứ trưởng Bộ LĐ-TB-XH Phạm Minh Huân cho rằng, cần có phương án 3 đó là siết lại quy định hưởng BHXH một lần. Biết rằng, một số người lao động khó khăn nhưng nếu rút BHXH một lần hết thì gánh nặng sau này rất lớn. Cho nên, trước mắt quy định cho người lao động rút BHXH một phần, phần còn lại để lại sau này có lương hưu. Hướng tới, chúng ta nên thực hiện như các nước, khi còn tuổi lao động thì không cho rút BHXH một lần, để sau này hết tuổi làm việc được hưởng lương hưu.

Với phương án 2, rất nhiều người lao động băn khoăn bởi số tiền được hưởng chỉ bằng 50% tổng thời gian đóng. “Với mức hưởng này không đủ cho người lao động có khoản vốn để mở quán nhỏ kinh doanh hay làm công việc gì đó để trang trải cuộc sống gia đình. Dự thảo quy định, nếu người lao động không đủ điều kiện hưởng lương hưu được hưởng trợ cấp hưu trí 500.000 đồng/tháng cũng là rất thấp, không đảm bảo sinh hoạt” – anh Nguyễn Hoàng Long là Chủ tịch Công đoàn Công ty TNHH Matsuo Industries Việt Nam cho hay.

Các chuyên gia và người lao động cho rằng, Nhà nước cần có chính sách tín dụng cho người lao động có nhu cầu vay tiền với lãi suất ưu đãi để họ giải quyết khó khăn, không phải rút BHXH một lần. Về phía chính quyền địa phương, các cơ quan quản lý người lao động rút BHXH một lần có chính sách cho họ vay vốn ưu đãi để tạo việc làm, sinh kế. Khi người lao động khôi phục phát triển kinh tế, ổn định cuộc sống khá hơn thì sẽ quay trở lại hệ thống BHXH.

Để khuyến khích người lao động tham gia BHXH, các ý kiến đề nghị cơ quan soạn thảo Luật BHXH (sửa đổi) cần giải thích làm rõ ưu điểm, nhược điểm của từng phương án. Đồng thời tăng cường tuyên truyền để người dân thấy được đây là chính sách an sinh xã hội của Đảng, Nhà nước nhằm đảm bảo cuộc sống khi hết tuổi lao động để họ có niềm tin và an tâm tham gia, ở lại hệ thống BHXH.