“Đới tách giãn Đông Phi” – một mạng lưới các thung lũng trải dài khoảng 3.500 km từ Biển Đỏ đến Mozambique – đang rõ rệt hơn sau 35 triệu năm hình thành, tạo nên một vết rách khổng lồ chia tách châu Phi làm 3 phần, theo NASA.
Một phần của hệ thống thung lũng khổng lồ Đới tách giãn Đông Phi, thật ra là một vết nứt lục địa lớn – Ảnh: IRENA
Dọc theo vết rách khổng lồ này, ở phía Đông châu Phi, mảng kiến tạo Somalia (còn gọi là mảng Somali) đang bị kéo về phía Đông, ngày một rời xa mảng Nubian (mảng Châu Phi) cổ xưa hơn của lục địa trong một quá trình gọi là “kiến tạo mảng”, có thể hiểu nôm na là sự di chuyển của các mảnh vỏ Trái Đất.
Hai mảng Somalia và Nubian cũng đang tách dần khỏi mảng Ả Rập ở phía Bắc, Hiệp hội Địa chất London (Anh) cho biết.
Cách các mảng kiến tạo đang di chuyển và tách dần ra khỏi nhau ở châu Phi – Ảnh: HIỆP HỘI ĐỊA CHẤT MỸ
Nói với Live Scicence, TS Cynthia Ebinger, Chủ nhiệm Khoa Địa chất – Trường Đại học Tulane (Mỹ) cho biết đường rạn nứt này bắt đầu giữa vùng Ả Rập và Sừng châu Phi phía Đông lục địa, sau đó kéo dài dần về phía Nam theo thời gian, chạm đến phía Bắc Kenya vào 25 triệu năm trước.
Đới tách giãn Đông Phi gồm 2 tập hợp vết nứt rộng song song trong vỏ Trái Đất, với một vết đi qua Ethiopia và Kenya, một vết vòng cung từ Uganda đến Malawi.
Sự tồn tại của các vết nứt rõ rệt hơn, rộng ra trung bình 6,35 mm mỗi năm, cùng với các khu vực động đất và núi lửa ngoài khơi cho thấy châu Phi đang dần bị tách ra.
Hiệp hội Địa chất London cho rằng Đới tách giãn Đông Phi hình thành do nhiệt tỏa ra từ phần yêu hơn, nóng hơn, nằm phía trên lớp phủ Trái Đất, tức ngay bên dưới vỏ hành tinh, ở khu vực Kenya và Ethiopia. Sức nóng này làm cho vỏ bên trên bị nâng lên, giãn ra, khiến đá lục địa nứt vỡ.
Qua hàng chục triệu năm, quá trình này đã thúc đẩy nhiều hoạt động núi lửa, bao gồm sự hình thành của ngọn núi cao nhất châu Phi Killimanjaro.
Có 3 kịch bản được các nhà khoa học đưa ra cho tương lai châu Phi. Kịch bản có khả năng cao nhất là mảng Somalia tách ra khỏi phần còn lại của châu lục, tạo nên một vùng biển mới ở giữa. Lục địa mới sẽ gồm Somalia, Eritrea, Djibouti, phần phía Đông của Ethiopia, Kenya, Tanzania và Mozambique.
Kịch bản thứ hai là phần tách ra chỉ gồm phía Đông Tanzania và Mozambique. Dự kiến sự phân tách này sẽ xảy ra trong vòng 1 đến 5 triệu năm tới.
Tuy nhiên, vẫn còn một kịch bản thứ 3 là Đới tách giãn Đông Phi trở thành một vết nứt không thành công bởi các lực địa chất thúc đẩy nó quá chậm, như thung lũng tách giãn ở Bắc Mỹ, đã uốn cong khoảng 3.000 km vùng Thượng Trung Tây, nhưng không đủ mạnh để tách đôi lục địa.