(DUBAI, Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất) – Iran và Hoa Kỳ sẽ trao đổi tù nhân vào thứ Hai sau khi khoảng 6 tỷ USD từng bị đóng băng ở Hàn Quốc đến Qatar, một yếu tố then chốt của thỏa thuận trao đổi dự kiến, các quan chức nói.
Việc trao đổi dự kiến diễn ra ngay trước Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ở New York, nơi Tổng thống Iran cứng rắn Ebrahim Raisi sẽ phát biểu. Tuy nhiên, việc trao đổi sẽ không có nghĩa là căng thẳng giữa Mỹ và Iran, quốc gia hiện làm giàu uranium gần mức vũ khí hơn bao giờ hết, đã giảm xuống.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran Nasser Kanaani là người đầu tiên thừa nhận việc trao đổi sẽ diễn ra vào thứ Hai. Ông nói rằng số tiền mặt cần thiết cho việc trao đổi hiện đang ở Qatar.
Một cá nhân am hiểu trực tiếp về thỏa thuận, người đã nói chuyện với Associated Press với điều kiện vô danh vì việc trao đổi chưa được hoàn tất, sau đó nói rằng cả quan chức Iran và Mỹ đều được Qatar thông báo rằng số tiền đã được chuyển từ Thụy Sĩ sang quốc gia vùng Vịnh.
Kanaani đưa ra nhận xét của mình trong một cuộc họp báo được phát sóng trên truyền hình nhà nước, nhưng nguồn cấp dừng ngay sau khi ông phát biểu mà không có lời giải thích.
“Chúng tôi chứng kiến việc đóng băng một phần tài sản Iran ở một số quốc gia bao gồm Hàn Quốc”, Kanaani nói. “Là một phần của chính sách ngoại giao chủ động của chúng tôi, may mắn thay tài sản bị đóng băng của Iran ở Hàn Quốc đã được giải phóng và nếu Chúa muốn hôm nay các tài sản sẽ bắt đầu được chính phủ và nhân dân kiểm soát hoàn toàn”.
“Về vấn đề trao đổi tù nhân, nó sẽ xảy ra hôm nay và năm tù nhân, công dân của Cộng hòa Hồi giáo, sẽ được thả ra khỏi các nhà tù ở Mỹ”, Kanaani nói thêm. “Năm công dân bị giam giữ ở Iran sẽ được trao cho phía Mỹ theo nguyện vọng của họ. Chúng tôi mong đợi hai vấn đề này hoàn toàn diễn ra dựa trên thỏa thuận.”
Ông nói hai trong số các tù nhân Iran sẽ ở lại Mỹ.
Các hãng thông tấn Iran ngay lập tức sau đó đưa tin, dẫn lời Kanaani, rằng việc trao đổi tù nhân sẽ được thực hiện vào thứ Hai. Không có thông tin nào khác được các cơ quan đưa ra ngay lập tức và Washington không xác nhận những bình luận đó.
Tuy nhiên, một chiếc Airbus A320 của Qatar Airways đã hạ cánh vào sáng thứ Hai tại Sân bay Quốc tế Mehrabad ở Tehran, nơi các vụ phóng thích tù nhân trước đây đã diễn ra, theo dữ liệu theo dõi chuyến bay được phân tích bởi AP. Qatar Airways sử dụng Sân bay Quốc tế Imam Khomeini của Tehran cho các chuyến bay thương mại của hãng.
Thông báo của Kanaani được đưa ra sau vài tuần Iran nói rằng năm người Mỹ gốc Iran hiện đang bị quản thúc tại nhà như một biện pháp xây dựng lòng tin trong khi Seoul cho phép tài sản bị đóng băng, được nắm giữ bằng won Hàn Quốc, được chuyển đổi thành euro. Số tiền đó sau đó được gửi đến Qatar, một bên trung gian giữa Tehran và Washington trong các cuộc đàm phán.
Thỏa thuận trao đổi dự kiến đã diễn ra giữa lúc Hoa Kỳ tăng cường đáng kể lực lượng quân sự ở Vịnh Ba Tư, với khả năng binh sĩ Mỹ lên tàu và bảo vệ các tàu thương mại ở eo biển Hormuz, nơi 20% tất cả vận chuyển dầu đi qua.
Thỏa thuận cũng đã khiến Tổng thống Joe Biden phải hứng chịu chỉ trích mới từ đảng Cộng hòa và những người khác cho rằng chính quyền đang giúp thúc đẩy nền kinh tế Iran vào thời điểm Iran đang đặt ra mối đe dọa ngày càng tăng đối với quân đội Mỹ và các đồng minh Trung Đông. Điều đó có thể ảnh hưởng đến chiến dịch tái tranh cử của ông nữa.
Về phía Mỹ, Washington cho biết việc trao đổi dự kiến bao gồm Siamak Namazi, người bị giam giữ vào năm 2015 và sau đó bị kết án 10 năm tù về tội gián điệp gây tranh cãi trên quốc tế; Emad Sharghi, một nhà đầu tư mạo hiểm bị kết án 10 năm tù; và Morad Tahbaz, một nhà bảo tồn có hai quốc tịch Anh-Mỹ gốc Iran bị bắt vào năm 2018 và cũng nhận bản án 10 năm tù.
Các quan chức Mỹ cho đến nay từ chối xác định tù nhân thứ tư và thứ năm.
Năm tù nhân mà Iran nói họ đang tìm kiếm chủ yếu bị giam giữ vì cố gắng xuất khẩu vật liệu sang Iran.
Số tiền cuối cùng từ Seoul có thể ở mức 6 tỷ đến 7 tỷ USD, tùy thuộc vào tỷ giá hối đoái. Số tiền mặt đại diện cho số tiền mà Hàn Quốc nợ Iran – nhưng chưa trả – cho dầu mua trước khi chính quyền Trump áp đặt các lệnh trừng phạt đối với các giao dịch như vậy vào năm 2019.
Mỹ cho rằng, một khi ở Qatar, số tiền sẽ được giữ trong các tài khoản bị hạn chế và chỉ có thể được sử dụng cho hàng hóa nhân đạo, chẳng hạn như thuốc men và thực phẩm. Các giao dịch đó hiện được phép theo các lệnh trừng phạt của Mỹ nhắm vào nước Cộng hòa Hồi giáo vì chương trình hạt nhân đang phát triển của họ.
Các quan chức chính phủ Iran phần lớn đồng ý với giải thích đó, mặc dù một số người theo đường lối cứng rắn khẳng định, không đưa ra bằng chứng, rằng sẽ không có hạn chế nào về cách Tehran chi tiêu số tiền.
Iran và Hoa Kỳ có lịch sử trao đổi tù nhân kể từ vụ chiếm giữ Đại sứ quán Mỹ và khủng hoảng con tin sau Cách mạng Hồi giáo năm 1979. Việc trao đổi lớn nhất gần đây của họ diễn ra vào năm 2016, khi Iran đạt được thỏa thuận với các cường quốc thế giới để hạn chế chương trình hạt nhân của mình đổi lấy việc nới lỏng các lệnh trừng phạt.
Bốn tù nhân người Mỹ, bao gồm nhà báo của Washington Post Jason Rezaian, đã bay về nhà từ Iran vào thời điểm đó, và một số người Iran ở Mỹ đã giành được tự do. Cùng ngày hôm đó, chính quyền của Tổng thống Barack Obama đã chuyển bằng máy bay 400 triệu đô la tiền mặt đến Tehran.
Iran đã bị chỉ trích quốc tế vì nhắm mục tiêu vào những người có hai quốc tịch. Phương Tây cáo buộc Iran sử dụng tù nhân nước ngoài làm con bài mặc cả, một cáo buộc Tehran bác bỏ.
Các cuộc đàm phán về mộ