Ngày nép mình trong nếp cũ, vài chú ong mật đang vờn quanh màu sắc rực rỡ của khóm hoa ông tôi trồng ngoài vườn, mướt xanh từ cây lá. Hiên nhà hây hây vài sợi nắng non của mùa xuân. Ông vuốt chòm râu bạc, mênh mang bên câu chuyện thủa nào. Ký ức như vùng sáng của ngày xưa lấp lánh ánh bạc trên cao; nơi tâm hồn ông tôi ngày trở gió thèm khát một bến bờ neo đậu.
Ông nheo mắt bên làn khói thuốc, ông kể về ngày rất xa khi cuộc kháng chiến còn dài. Cả tiểu đội đã ù lạc đôi tai vì súng đạn. Mặt người lính nào cũng lem nhem, người dính bết khói bụi đường rừng gian khổ. Giữa lúc nghỉ trưa, ông cùng đồng đội củ sắn chia đôi cầm hơi, mắc vội chiếc võng dù vào gốc cây ngủ tạm. Bỗng tiếng sáo của người lính binh nhì cất lên, giai điệu dìu dặt. Ông nghe giai điệu đó nhớ nhà đến da diết con tim.
Nhớ ngày mẹ của ông đi chợ mua cho mấy anh em đồng quà tấm bánh, mẹ ông cầm nón quạt phất phơ bay vài sợi tóc vẫn còn xanh. Cả những ngày trời mưa tuôn, bên mái tranh rủ những hạt mưa xiên, hình ảnh người mẹ trong ông ngồi nhìn trời mưa vá áo. Chiếc áo rách đến nỗi vải áo thì ít mà miếng vá thì nhiều. Hình ô vuông, hình chữ nhật níu nhau, chỉ để chiếc áo vẫn mặc được qua năm nay còn chuyển năm sau cho các em của ông mặc lại khi lớn lên. Vậy mà nỗi nhớ nhà trong giây phút ấy bình yên khiến ông rơi nước mắt.
Minh họa: HOÀNG ĐẶNG
Một ngày mùa xuân vừa ngớt những đợt mưa phùn trên con đường đất, ông trở về ngôi nhà nhỏ. Ngày ấy, hoa xoan nở tím lưng chừng lối ngõ. Ba-lô trên vai ông sờn bạc, có nụ cười chàng lính trẻ vượt qua bom đạn, hòa bình trở về tha thiết trong cái ôm thật tròn viên. Khoảnh khắc bình yên, phải chăng là được trở về ngôi nhà có mẹ? Có phải thế không mà sắc xuân ngày ấy trong mắt ông long lanh đến thế! Phía xa xăm ông nhìn, có đôi mắt người thiếu nữ ghim chiếc cặp ba lá với nụ cười duyên. Mùa xuân sau, bà theo ông về làm dâu nhà chồng. Ngày trái cau bổ sáu têm trong lá trầu tước hình cánh phượng, câu quan họ dìu dặt người ơi, mùa xuân nghiêng bên hạnh phúc lứa đôi, khắc vào tâm trí ông bà còn mãi.
Ông bà sinh ra mẹ tôi, mẹ kể ngày còn nhỏ, mẹ thường quét lá trong khu vườn thật sạch. Những trái táo như đôi mắt màu xanh ẩn mình trong tán lá, chùm hoa ngâu chúm chím nhỏ xinh. Mẹ lớn lên thành thiếu nữ; ngày mùa xuân, mẹ theo bố về quê chồng phía bên kia con sông. Ông bà rưng rức nhìn theo con gái lấy chồng đi khuất ngõ. Hoa xoan lại màu tím rụng rơi. Một năm sau, mẹ sinh tôi, cũng ngày ấy mưa xuân bay lất phất. Nhưng bố tôi nặng tình thương với người con gái khác. Cuộc đời, chẳng có ai không từng đi qua nông sâu những đoạn đường dài, đoạn đường có cả chông gai, hoa hồng và nước mắt.
Mẹ đưa tôi trở về ngôi nhà ông bà ngoại, vẫn mái hiên rủ xuống những vệt rêu níu bám, vẫn khu vườn năm xưa mẹ tôi quét lá cùng ông. Sự trở về cho những điều buồn bã bâng khuâng nhưng ông an ủi mẹ rằng còn tình thương của những người thân và cuộc đời rất xa ở tương lai phía trước. Mẹ hãy sống thật tốt cho cả nhà và bản thân. Mẹ nghe ông, mẹ đi vào nhà máy làm công nhân, mẹ đi qua những mùa xuân để nuôi tôi khôn lớn. Mùa xuân đi qua đời mẹ có vui có buồn, có vị đắng cay tủi hờn và có cả lúc ngọt ngào cây trái.
Tôi lớn lên, mái tóc trên đầu tôi xanh còn tóc mẹ bắt đầu sợi bạc. Sau những ngày bộn bề trên thành phố, tôi mệt mỏi trở về nhà. Nghe tiếng mẹ hớt hải ngoài sân, tiếng bà tôi đều đều thăm hỏi, tay ông sờ vào cái trán tôi nóng hổi. Giây phút ấy, tôi xúc động vỡ òa, tôi thấy bình yên nhẹ nhàng như giọt nước mát lành vỗ về làn da. Hóa ra bình yên chẳng ở đâu xa, bình yên là được trở về nhà có ông bà và mẹ. Tôi lại ngắm cái chạng ba nơi gốc ổi mình hay ngồi ngày thơ bé, chúng cũng biết lớn lên vươn mình theo thời gian. Ngày nắng chang, bà quẩy đôi quang gánh đi bán chổi nan, bà mua xâu bánh rán cho tôi ăn vẫn còn tan vị đường nơi đầu lưỡi. Những điều thân thương ấy mát tươi rười rượi cả tuổi thơ tôi.
Thời gian vùn vụt trôi, ông vẫn ngồi bên hiên nhớ bà màu tóc phai mưa nắng. Những năm tháng xoay vần đã đi qua, vết thương còn mảnh đạn trong người ông thỉnh thoảng cựa mình đau buốt. Bà đi xa đã mấy mùa xuân trước, để lại cho ông những gam màu ký ức ẩn hiện trong nỗi nhớ vọng về. Cơn đau không qua đi, ông nhíu mày nghe tiếng thở khó nhọc bên lồng ngực. Một ngày mùa xuân, chiếc lá nơi khu vườn của ông thoát kén vươn mầm, thay thế lá vàng rơi về cội từ mùa thu cũ. Ông trở về với bà; ngày ông đi, cánh đồng lúa chiêm mẹ vừa cấy lúa non ngơ ngác một màu xanh.
Cuộc đời, ai đã từng bước chân ra đi, ai đã từng quay về ngôi nhà bình yên ấy? Ngôi nhà bên sông, nơi chứng kiến bước chân ông trở về, nơi đón bà tôi theo chồng làm dâu, nơi mẹ tôi quay về khi cuộc hôn nhân chưa trọn vẹn. Và, bước chân tôi trở về bé bỏng nhận ra nhà là nơi bình yên nhất, sau bao trong đục tính toan. Chiều nay, mái hiên nhà vẫn phủ màu rêu xanh, tấm ảnh ông bà trên bàn thờ vẫn như mỉm cười với tôi ngày đoàn tụ. Và mẹ tôi, từ gian bếp cũ, dang tay đón nụ cười tôi.