(NEW DELHI) – Căng thẳng giữa Canada và Ấn Độ đã lên đến đỉnh điểm với việc trục xuất ngoại giao song phương và cáo buộc chính phủ Ấn Độ liên quan đến vụ giết một nhà hoạt động Sikh trên lãnh thổ Canada.
Cuộc tranh cãi tập trung vào phong trào độc lập Sikh, hoặc Khalistan. Ấn Độ nhiều lần cáo buộc Canada ủng hộ phong trào này, bị cấm ở Ấn Độ nhưng có sự ủng hộ trong cộng đồng người Sikh hải ngoại.
Thứ Hai tuần này, Thủ tướng Canada Justin Trudeau trong Quốc hội mô tả những cáo buộc đáng tin cậy rằng Ấn Độ có liên quan đến vụ ám sát Hardeep Singh Nijjar vào tháng 6. Chính phủ Ấn Độ phủ nhận bất kỳ vai trò nào trong cái chết của Nijjar đồng thời nói Canada đang cố gắng chuyển sự chú ý khỏi các nhà hoạt động Khalistan ở đó.
Dưới đây là một số chi tiết về vấn đề này:
Phong trào Khalistan là gì?
Phong trào độc lập Sikh của Ấn Độ cuối cùng đã trở thành một cuộc nổi dậy vũ trang đẫm máu lay chuyển Ấn Độ vào những năm 1970 và 1980. Nó tập trung ở bang Punjab phía bắc, nơi người Sikh chiếm đa số, mặc dù họ chỉ chiếm khoảng 1,7% dân số Ấn Độ.
Cuộc nổi dậy kéo dài hơn một thập kỷ và bị chính phủ Ấn Độ đàn áp, trong đó hàng ngàn người bị giết, bao gồm cả các nhà lãnh đạo Sikh nổi bật.
Hàng trăm thanh niên Sikh cũng bị giết trong các chiến dịch của cảnh sát, nhiều người bị giết trong khi bị giam giữ hoặc trong các vụ đấu súng dàn dựng, theo các nhóm nhân quyền.
Năm 1984, lực lượng Ấn Độ đột kích Đền Vàng, nơi thiêng liêng nhất của đạo Sikh ở Amritsar để truy lùng những kẻ ly khai trú ẩn tại đây. Chiến dịch làm chết khoảng 400 người, theo số liệu chính thức, nhưng các nhóm Sikh nói hàng ngàn người đã thiệt mạng.
Trong số những người thiệt mạng có nhà lãnh đạo du kích Sikh Jarnail Singh Bhindranwale, người mà chính phủ Ấn Độ cáo buộc dẫn đầu cuộc nổi dậy vũ trang.
Vào ngày 31/10/1984, Thủ tướng Indira Gandhi, người ra lệnh tấn công đền thờ, đã bị ám sát bởi hai vệ sĩ của bà, cả hai đều là người Sikh.
Cái chết của bà đã kích động một loạt các vụ bạo loạn chống người Sikh, trong đó các đám đông Hindu đi từ nhà này sang nhà khác khắp miền bắc Ấn Độ, đặc biệt là New Delhi, kéo người Sikh ra khỏi nhà, chặt nhiều người thành từng khúc và thiêu sống những người khác.
Phong trào vẫn còn hoạt động?
Hiện không còn cuộc nổi dậy nào ở Punjab, nhưng phong trào Khalistan vẫn có một số người ủng hộ ở bang này, cũng như trong cộng đồng người Sikh hải ngoại đáng kể. Chính phủ Ấn Độ nhiều lần cảnh báo trong những năm qua rằng những người ly khai Sikh đang cố gắng quay trở lại.
Chính phủ Thủ tướng Narendra Modi cũng đã tăng cường truy lùng các nhà ly khai Sikh và bắt giữ hàng chục lãnh đạo từ các tổ chức khác nhau có liên hệ với phong trào này.
Khi nông dân cắm trại ở vùng ngoại ô New Delhi để phản đối các luật nông nghiệp gây tranh cãi vào năm 2020, chính phủ Modi ban đầu cố gắng làm mất uy tín những người tham gia biểu tình Sikh bằng cách gọi họ là “Khalistan”. Dưới áp lực, chính phủ Modi sau đó đã rút lại các đạo luật đó.
Đầu năm nay, cảnh sát Ấn Độ đã bắt giữ một nhà lãnh đạo ly khai đã khôi phục lại lời kêu gọi độc lập Khalistan và gieo rắc nỗi sợ hãi về bạo lực ở Punjab. Amritpal Singh, một nhà giảng đạo 30 tuổi, đã thu hút sự chú ý của toàn quốc thông qua các bài phát biểu cực đoan của mình. Ông nói mình lấy cảm hứng từ Bhindranwale.
Phong trào mạnh như thế nào bên ngoài Ấn Độ?
Ấn Độ đã yêu cầu các nước như Canada, Úc và Anh thực hiện các biện pháp pháp lý chống lại các nhà hoạt động Sikh, và Thủ tướng Modi đã cá nhân nêu vấn đề này với các thủ tướng các nước. Ấn Độ đặc biệt nêu lên những lo ngại này với Canada, nơi người Sikh chiếm gần 2% dân số của đất nước.
Đầu năm nay, các nhà biểu tình Sikh đã hạ cờ Ấn Độ tại tòa công sứ cao cấp của nước này ở London và đập vỡ cửa sổ tòa nhà trong một thể hiện cơn giận về động thái bắt giữ Amritpal Singh. Những người biểu tình cũng đập vỡ cửa sổ tại lãnh sự quán Ấn Độ ở San Francisco và xô xát với các nhân viên đại sứ quán.
Bộ Ngoại giao Ấn Độ lên án các sự cố này và triệu tập phó đại sứ cấp cao của Anh tại New Delhi để phản đối những gì mà họ gọi là sự vi phạm an ninh tại đại sứ quán ở London.
Chính phủ Ấn Độ cũng cáo buộc những người ủng hộ Khalistan ở Canada phá hoại các đền thờ Hindu với graffiti “chống Ấn Độ” và tấn công văn phòng Ủy ban Cao Ấn Độ tại Ottawa trong một cuộc biểu tình vào tháng 3.
Năm ngoái, Paramjit Singh Panjwar, một nhà lãnh đạo du kích Sikh và là người đứng đầu Lực lượng Commando Khalistan, đã bị bắn chết ở Pakistan.